‘De genadeloze kogel’, het nieuwste boek van Stekenaar Johan Van Duyse, vertelt het verhaal van Alfons Gielen in 1914 gestorven aan de Ijzer, niet gesneuveld maar geëxecuteerd…
‘Minder dan twee minuten was ik aan het praten met Jos Gielen of ik wist dat zijn familieverhaal moest gedeeld worden’, herinnert Johan Van Duyse zich. De Bilzenaar wist tot rond de eeuwwisseling niet beter dan dat zijn overgrootvader Alfons in oktober 1914 de heldendood was gestorven aan de IJzer. Zo stond het op zijn doodsantje en op het oorlogsmonument van zijn gemeente.
‘Maar dat was niet zo. Hij was niet gesneuveld, hij was geëxecuteerd, samen met Louis De Vos. Zoals zoveel andere soldaten waren ze ongevraagd op zoek gegaan naar eten, in burgerkleren dan nog wel, een stommiteit dat wel. Het leverde hen in eerste instantie een ‘zie dat je dat nooit meer doet’ en een ‘we zullen jullie straffen als we er tijd voor hebben’ op. Ongelooflijk maar waar: 24 uur later waren ze dood, hadden ze de kogel gekregen. Vanwaar die ommekeer?’
Luitenant-generaal Dossin
‘Dat zocht ik dus uit, samen met Jos Gielen’, vertelt Johan. Drie jaar en ontelbare opzoekingen later, ligt het boek ‘De genadeloze kogel’ er nu en daarin lees je de verbijsterende conclusie dat Alfons Gielen en Louis De Vos moesten sterven omdat hun luitenant-generaal zijn eigen gezicht en carrière wou redden door een streng voorbeeld te stellen. Vergeefs overigens, luitenant-generaal Dossin, ja die man van de kazerne werd enkele maanden later ontslagen? ‘Dat wisten we nauwelijks toen we onze onderzoeken begonnen’, weet de auteur.
‘En de familie Gielen? Die had geen flauw benul van de omstandigheden. Weduwe Agnes kreeg in 1919 stemrecht, net zoals alle weduwen van gesneuvelden, de drie weeskinderen mochten studeren op kosten van de staat en er werd haar ook een pensioen toegekend.’
Eerherstel
‘Toen de belangstelling eind vorige eeuw wereldwijd begon te groeien voor de ‘Groote Oorlog’ in het algemeen – en voor de geëxecuteerden in het bijzonder – werd ook voor de familie Gielen het tragische einde van Alfons duidelijk. Jos, de achterkleinzoon begon, samen met familieleden van andere geëxecuteerden een lange mars richting eerherstel of erkenning of pardon voor wat er gebeurd was. Tot nu toe is daar alvast in Belgie geen sprake van. Meer nog: een commissie kwam in 2019 tot het besluit dat ‘alles in orde’ was met die executies. Ja, specifiek juridisch-technisch misschien wel, maar menselijk of rechtvaardig zeker niet. Er werden geen getuigen opgeroepen, er was geen beroep mogelijk, en de toegewezen advocaat had geen tijd, als hij er al zin in had, om het dossier te bekijken. Een gratieverzoek geraakte zelfs niet bij koning Albert. ‘Ik zal zelf wel beslissen dat er geen genade moet gegeven worden,’ oordeelde Dossin en hij gaf zijn fiat voor de executie.’
‘In ons land zijn er uiteindelijk maar negen soldaten geëxecuteerd, een bewijs dat militaire rechtbanken niet altijd ongenadig streng waren. Het zijn er echter negen te veel. Wie durft, wie wil, wie kan, ooit een sorry dit had niet hoeven te gebeuren uitspreken?’
Monumentje in Nieuwpoort
‘Gelukkig zorgden dorpsgenoten en families van slachtoffers zelf voor rehabilitatie. Voor tal van geëxecuteerden werden er al monumentjes opgericht. Zo hangt er in Daknam een herdenkingsplaatje aan de kerkhofmuur voor Henri Reyns, een jongen die al te bang was om nog eens ten aanval te moeten trekken. Alfons Gielen heeft een monumentje in Nieuwpoort, vlakbij de plaats waar hij neergeschoten werd. Vlakbij de plaats ook waar hij begraven moet liggen. Maar neen, gevonden is hij nog niet. Zelfs zijn ‘waarheid’ zat diep, bijna onvindbaar, verborgen.’
Het volledige verhaal van Alfons Gielen en van de hoofdrolspelers van toen en nu lees je in ‘De genadeloze kogel’ van Johan Van Duyse. Het is uitgegeven bij ‘Best of Books’.
Je kan het bij hem verkrijgen, via johan.vanduyse@hotmail.com of via 0476-552894 of in de Voorthoek 33.
Kostprijs:25 euro.