Op een mooie zomerdag had ik onlangs een boeiend gesprek met een bescheiden, maar heel gedreven Vicky Wilssens in haar tuin in de Bockedreef in Stekene. In een vorig leven noemde ze zichzelf in een blog graag ‘de kleine heks’ door haar interesse in typische heksendingen: kruiden, mandala’s, symbolen, geestkracht, natuurkracht, oude wijsheden…
Een kleine, maar lieve heks die me wel betoverd heeft met enkele van haar prachtige fotoboeken die ze samenstelde over insecten in haar tuin. Thuis legde ze alleszins de basis voor haar nog steeds groeiende passie voor de natuur en het zich verbazen en leren over de samenhang tussen alle organismen of zoals ze zelf zegt: ‘Mijn tuin is in de eerste plaats een experiment en leerschool voor mij. Ik streef naar een evenwicht tussen ‘wilde natuur’, ‘voedselbos’ en ‘siertuin’.’
Wilde natuur in een woonwijk
In een tuintje van 500 m² moet je ‘wilde natuur’ met een korrel zout nemen, zegt Vicky. Het komt erop neer dat haar gazon ingezaaid is met inheemse grassen in plaats van de klassieke gazonmengsels. Het gras wordt zeer weinig gemaaid waardoor bloemen een kans krijgen om in bloei te komen. En op sommige plaatsen mag ook het gras in bloei komen, want ja, ook lang gras is waardevol voor insecten.
Voor de rest laat Vicky spontaan opgekomen ‘onkruid’ meestal staan, tenzij het hinderlijk wordt. Dus doorheen de jaren hebben brandnetels (waardplanten voor vlinders, en jonge blaadjes lekker in soep), stinkende gouwe (sap is goed tegen wratten), boterbloemen, duizendblad (heerlijk in pannenkoeken) en andere inheemse planten haar tuin verrijkt. Sommige inheemse planten heeft ze aangeplant omwille van hun waarde voor de natuur, en met het verstrijken van de jaren is meer en meer gebleken dat wilde natuur een tuin gezond houdt.
Dit jaar is een succesjaar voor de slakken bij veel tuinliefhebbers, die tot hun ergernis ganse moestuinen en sierplanten opgegeten zagen worden. Niet zo bij Vicky, want de grote variatie in haar tuin biedt ruimte en voedsel voor padden, salamanders en egels, en die lusten allemaal slakken. De slakkeneitjes worden dan weer graag gegeten door spinnen, en zo blijft alles onder controle door de zelfregulerende kracht van de natuur.
Voedsel uit een bosje
Vicky beseft dat je in een tuintje van 500 m² jammer genoeg de term ‘voedselbos’ ook met een flinke korrel zout moet nemen. Ze had graag gezien dat er plaats was voor een groot bos vol notenbomen en fruitbomen, maar in werkelijkheid is er slechts plaats voor enkele bomen en een handvol struiken. Eigenlijk kan je haar tuin dus een bosrand-tuin met struiken noemen waar bessen of noten aan groeien, enkele bomen en klimplanten met eetbaars en kruiden die het goed doen in de schaduw.
Pawpaw
Enkele zeer bijzondere planten in dit deel van de tuin vielen wel op: de Franse uiensoepboom waarvan de bladeren naar Pringleschips smaken, de Jujubeboom waarvan de vruchten op dadels lijken en smaken naar gedroogde appelschijfjes, of een variëteit van de gele kornoelje met lange rode eetbare bessen. En niet te vergeten de Pawpaw, een exotische fruitboom die bestoven wordt door vliegen, met vruchten die smaken naar een kruising tussen mango, avocado en banaan.
Daar duikt dan de leerschool op: je kan niet alles hebben in het leven, je moet keuzes maken of je moet constant snoeien en bomen verplanten omdat je niet kon kiezen en alles te dicht op elkaar hebt gezet. Anderzijds zou je ervan versteld staan hoeveel planten je kwijt kan in een tuin van slechts 500m².
Maar toch bleef de drang om een echt voedselbos te creëren en een paar jaar geleden werd die droom gerealiseerd met de aankoop van een ruim perceel grond elders in Stekene waarop allerlei fruit- en notenbomen werden aangeplant, en een houtkant met waardplanten voor verschillende vlindersoorten en bloeiende planten voor wilde bijen.
Momenteel is dit nog een zeer jonge aanplanting, maar binnen enkele jaren kan dit evolueren naar een mooi gevarieerd voedselbos, als de reeën tenminste op een afstand kunnen worden gehouden. Die lusten namelijk ook wel verse groene blaadjes, en ze schuren hun gewei graag tegen de stammetjes van de boompjes. Schapenwol kan hen op een afstand houden, want dat geeft een geur af die ze niet verdragen.
Bladluizen
Voedsel wordt ook gekweekt in een moestuingedeelte in verhoogde bakken en een kleine serre waar voornamelijk eenjarige groenten in geteeld worden. Veel moestuiniers zullen zich allicht herkennen in het experimenteren met nieuwe soorten groenten en kruiden. Ze werd geconfronteerd met plagen van bladluizen, slakken en andere die ze zonder gif wou oplossen. Telkens er een probleem opduikt, zoekt Vicky tot ze oplossingen vindt die in de natuur zelf voor het grijpen liggen. Het lijkt allemaal heel ingewikkeld, maar in feite is het vanzelfsprekend, door het samenspel van divers leven. Eten en gegeten worden is een onderdeel van de natuur.
Over smaken en kleuren
Vicky heeft een uitgesproken mening over het aspect ‘siertuin’.
‘Ik zocht naar een nieuwe vorm van schoonheid, een die meer aansluit bij wat natuurlijk en ecologisch interessant is, Ik was dus vooral zoekende.’ Een strak groen gazon is een overblijfsel van een statussymbool uit de 17-18e eeuw, toen de adel vooral wou tonen dat ze het zich konden permitteren om een stuk land NIET te gebruiken voor nutsplanten. Terwijl Vicky haar focus aanvankelijk lag op kleurrijke (sier)planten (cultivars), vond ze uiteindelijk schoonheid in de veelheid aan kleuren en vormen in alle leven dat ze ontdekte in haar tuin.
Wat heeft ze dan voor moois? Een bloemenborder die vroeg in het voorjaar al 50 tinten blauw kleurt en een heleboel hommels van voedsel voorziet, een pergola met druiven, twee vijvertonnen waarin van maart tot oktober iets in bloei staat, en niet te vergeten, heel veel verschillende insecten. Juweeltjes zijn het, allemaal in verschillende kleuren en patronen, glanzend als druppels, transparant als water,… voor elk wat wils.
Vicky is deze veelkleurige diertjes beginnen fotograferen, wat tot prachtige beelden heeft geleid. Over de ganse tuin verspreid staat van februari tot november altijd wel iets in bloei. Ook kwam ze tot het besef dat wat een tuin aangenaam maakt, niet enkel met het visuele te maken heeft maar ook met wat we waarnemen met onze andere zintuigen, namelijk geuren en geluiden én het feit dat je er steeds iets nieuws kan ontdekken (en daar komt alweer de leerschool om de hoek).
Een levendige tuin maakt muziek: je hoort bijen gonzen, vogels fluiten, kikkers kwaken of krekels tsjirpen,… kortom geluiden die welkom zijn voor het overwerkte brein van de moderne mens. En van lekker geurende planten word je gewoon gelukkig…
Op safari
Het evenwicht dat Vicky wil bereiken tussen ‘wilde natuur’, ‘voedselbos’ en ‘siertuin’ is gebaseerd op een uitgetekend tuinplan, maar is geëvolueerd naar een constante zoektocht en verwondering over nieuw leven.
Vicky wou enerzijds een vogel- en vlindervriendelijke tuin en plantte daarvoor bomen en struiken aan zoals lijsterbes, vlinderstruik, vlier, rozenbottel, hazelaar, koninginnekruid, klaver, die vogels, bijen en vlinders aanlokken. Gaandeweg kwam ze er achter dat vogels niet alleen naar tuinen komen om bessen en rupsen te eten, maar sommige soorten hebben allerlei andere insecten op het menu staan zoals vliegen en muggen.
Tegelijk bleek ook dat met het aanplanten van nieuwe plantensoorten ineens andere soorten insecten verschenen in de tuin, en zo kwam ze er achter dat het een systeem is waarbij alles met alles verbonden is.
En zo is Vicky er toe gekomen om het ‘wildlife’ in haar tuin onder de loep te nemen. Nee, niet de ‘big five’ waar je als toerist op safari naar op zoek gaat, maar waar denk je aan als je een doodgraver, een vliegend hert of een bossnelloper ziet? Juist ja, kevers. Haar favoriete kevers zijn het hennepnetelgoudhaantje met zijn iriserende regenboogkleuren, de penseelkever met zijn harig hommelkopje en de zijdeglansbladsnuitkever met zijn schattige snuit en mooie zwarte oogjes.
Wil je meer weten over de ongekende wereld in je tuin en over tuinfotografie, dan is haar lezing ‘Wildlife in je tuin’, die door Avansa wordt georganiseerd in samenwerking met het gemeentebestuur ten zeerste aanbevolen. Die gaat door op dinsdag 24 september om 19u30 in OC De Statie, Spoorwegwegel 1 in Stekene en is gratis. Inschrijven bij Avansa Waas & Dender via https://avansa-wd.be/activiteiten-in-waas-en-dender/wildlife-in-je-achtertuin#practical